De eikenprocessierups is de larve van de eikenprocessievlinder (Thaumetopoea processionea Linnaeus) en is een behaarde rups die van april tot en met juli op eikenbomen voor kan komen. De rupsen gaan groepsgewijs, in processie, op zoek naar voedsel in eikenbladeren, in de toppen van de bomen.
Het venijn van de eikenprocessierups schuilt in de aanwezigheid van de vele microscopisch kleine brandharen op de rups, die vanaf het derde larvale stadium naast de normale beharing verschijnen. De rupsen van het derde larvale stadium hebben nog weinig brandharen, maar de aantallen nemen toe naarmate de rups in het vierde, vijfde en zesde stadium aanwezig is. Bovendien zijn ook de brandharen op de vervellingshuidjes in de nesten een bron voor irritatie.
De brandharen zijn ongeveer 0,2 tot 0,3 millimeter lang. De brandharen zijn pijlvormig met weerhaakjes, die gemakkelijk de oppervlakkige lagen van de huid, ogen en bovenste luchtwegen kunnen binnendringen.
De brandharen worden bij een ongewenste aanraking actief afgeschoten door de rups (werking van het verdedigingsmechanisme). Tevens kunnen de haren vanuit de nesten passief met de wind worden meegevoerd of door trillingen van verkeer vrijkomen en verder verspreid worden. Ook eenmaal met brandharen besmette kleding of vacht van huisdieren kan een bron van overdracht naar mensen of andere dieren zijn.
Symptomen
Wanneer contact met de brandharen optreedt, kunnen gezondheidsklachten zoals jeuk, huiduitslag, irritatie aan de ogen of aan luchtwegen ontstaan, dat kan gepaard gaan met zwelling. Vooral in de bek en kop kan die zwelling ernstig zijn. De meeste symptomen zijn eerder vervelend en kunnen symptomatisch worden behandeld. In ernstige gevallen kan een levensbedreigende anafylactische shock optreden (overgevoeligheidsreactie).
Weinig literatuur
Er is nog maar weinig literatuur over de risico's en behandelwijze bij dieren bekend. Honden lopen vooral risico's wanneer zij in de bermen aan nesten snuffelen of deze in hun bek nemen. Daarom adviseren we om uw hond goed in de gaten en/of aangelijnd te houden. Uiteraard moet contact met rupsennesten vermeden worden. Ook voor koeien en paarden geldt dat voorkomen moet worden dat zij aan de nesten kunnen zitten of deze in hun bek kunnen nemen. Paarden lijken gevoeliger voor de eikenprocessierups dan andere dieren. Daarnaast kunnen klachten optreden als bijvoorbeeld vee graast onder aangetaste eikenbomen of als gras afkomstig uit de directe nabijheid van aangetaste eiken als veevoer wordt gebruikt. In aangetaste eikenlanen wordt aangeraden geen vee te laten grazen binnen 10-15 meter rond de bomen.
Behandeling
Probeer te brandharen zo veel mogelijk te verwijderen, pas hierbij op dat u, uzelf beschermt met goed afsluitende kleding en handschoenen. Daarnaast kunt u met water overtollige brandharen zoveel mogelijk wegspoelen en het mondweefsel zoveel mogelijk beschermen tegen verdere inwerking. We kunnen smeren met verzachtende crèmes, een injectie tegen de allergie en jeuk geven en pijnstilling voorschrijven.
Het RIVM beantwoord op deze pagina de meeste gestelde vragen over de Eikenprocessierups.