Wat zijn mastocytomen?
Mastocytomen of mastcel tumoren (MCT) zijn één van de meest voorkomende tumoren van de huid bij honden. Deze tumoren kunnen kwaadaardig gedrag vertonen. Elk ras of kruising kan een mastocytoom krijgen, al lijken Golden Retrievers, Labrador Retrievers, Boxers, Boston terriers, Mopshonden en Shar Pei's gevoeliger voor de tumor. Sommige honden lijken een genetische aanleg voor het ontstaan van deze tumoren te hebben, maar de oorzaak hiervan is onbekend. Meestal zien we mastocytomen bij honden van middelbare tot oude leeftijd, maar toch ook regelmatig bij jonge honden. Gemiddeld 10-15% van de honden met dit type tumor ontwikkelen meerdere mastocytomen gedurende hun leven. Naast tumoren in de huid kunnen mastocytomen ook ontstaan in milt, lever, maag, darm en voorste luchtwegen.
Wat zijn de symptomen van een mastocytoom?
Vaak zien we een zwelling in de huid. Andere symptomen van mastocytomen komen door de unieke eigenschappen van mastcellen. Mastcellen zijn aanwezig in de huid, in slijmvlies van het maagdarmkanaal, in de luchtwegen, beenmerg, lever en milt. Wanneer je een mastcel bekijkt onder de microscoop, zie je meerdere paarse bolletjes (granules) in de cel. In deze cellen zitten histamine, heparine en andere stoffen die een rol spelen bij ontsteking. Deze stoffen zijn bijvoorbeeld ook verantwoordelijk voor de symptomen die je ziet bij een allergische reactie na een bijensteek of astma-aanval. Wanneer de inhoud van een mastcel vrijkomt, kunnen we de volgende symptomen zien:
- Zwelling, jeuk, roodheid, beschadigde huid, of een blauwe plek bij de tumor
- Verandering in grootte en vorm van de tumor, zeker wanneer eraan is gezeten
- Buikpijn en braken kan er op wijzen dat het maagdarmstelsel geïrriteerd is, wat wordt veroorzaakt door het vrijkomen van histamine
- Bloedarmoede, veroorzaakt door bloedingen in de maag en darmen (ten gevolge van vrijgekomen heparine)
Wanneer de tumor uitzaait, zal meestal eerst de regionale lymfeklier worden aangetast. Soms zien we verspreiding van de tumor in de huid. Dit zijn nieuwe tumorhaarden in de directe omgeving van de tumor, satellieten genoemd. Vervolgens kunnen tumorcellen verder verspreiden naar lymfeklieren op afstand, de milt en/of lever (zelden de longen). In enkele gevallen wordt zelf het beenmerg of bloed aangetast.
Hoe stellen we de diagnose?
In principe kan elk gezwel in de huid een mastocytoom zijn. We stellen de diagnose door middel van cytologie (celonderzoek). De dierenarts neemt met een klein naaldje cellen af uit de tumor, die worden uitgestreken op een glaasje. In het laboratorium worden de cellen beoordeeld. In 90% van de gevallen van een mastocytoom wordt deze diagnose ook gesteld. Dit is lastiger wanneer er bijvoorbeeld geen korreling te zien is in de cellen. Soms is extra onderzoek nodig, we raden dan biopsie (verwijderen van een stukje weefsel) aan, waarop weefselonderzoek wordt uitgevoerd.
Het is belangrijk de gehele huid na te voelen op de aanwezigheid van andere zwellingen, en de lymfeklieren na te kijken. Deze kunnen vergroten in geval van uitzaaiingen. Wanneer we uitzaaiingen vermoeden, raden we ook een echo van de buik aan, om zo de milt, lever en lymfeklieren op uitzaaiingen te controleren. Wanneer we deze in beeld brengen is cytologie hiervan aan te raden. Ook maken we soms röntgenopnamen van de borstholte.
Classificatie van mastocytomen
De classificatie van mastocytomen gebeurt als volgt. Allereerst noteren we de grootte, aantal en plaats van de tumor(en) ('T' van tumor), de eventuele betrokkenheid van de regionale lymfeklier ('N' van node) en het bestaan van eventuele uitzaaiingen ('M' van metastasen). Dit wordt klinische stagering genoemd. Deze TNM-classificatie is bepalend voor de behandelbaarheid met chirurgie, bestraling en/of medicijntoediening. Ook geeft het ons een idee van de prognose (levensverwachting). Ook speelt mee of de hond last heeft van complicaties, door het vrijkomen van histamine zoals braken, diarree en kortademigheid.
Wanneer de tumor wordt weggenomen, raden we altijd histologie (weefselonderzoek) aan. Hierdoor weten we of de tumor volledig verwijderd is. Wanneer dit niet het geval is, is de kans op terug groeien van de tumor groter. Ook wordt de graad van kwaadaardigheid bepaald. Dit wordt verdeeld in 3 graderingen (van graad 1: goed gedifferentieerd tot graad 3: slecht gedifferentieerd). Hoe hoger de gradering, hoe groter de kans op kwaadaardig gedrag, zelfs na chirurgie, bestraling en chemotherapie. Na chirurgie moet altijd de gehele huid weer gecontroleerd worden, omdat weer nieuwe mastocytomen kunnen ontstaan.
Prognose van de tumor
De prognose (vermoedelijk verloop van de ziekte) wordt beïnvloedt door meerdere factoren.
- Histologische gradering met eventueel extra aanvullend onderzoek
- Klinische stagering, zie hierboven
- Locatie van de tumor. Dit kan namelijk beïnvloeden hoe moeilijk of makkelijk een tumor te verwijderen is, bijvoorbeeld op de romp zijn de mogelijkheden groter dan op een poot. Daarnaast zijn aanwijzingen dat mastocytomen zich op sommige plekken agressiever gedragen, bijvoorbeeld op de snuit en het preputium (de voorhuid).
Behandeling van mastocytomen
Radicale chirurgie
Hierbij wordt de primaire huidtumor, eventueel samen met de aangetaste lymfeklier, volledig verwijderd. Er wordt geprobeerd de tumor met een marge van 3 cm te verwijderen, al is dit niet in alle gevallen mogelijk. Door een brede marge aan te houden is er een grotere kans dat de randen tumorvrij zijn, en dus minder kans op terug groeien. Deze chirurgie kan in de meeste gevallen bij ons op de praktijk uitgevoerd worden.
Radiotherapie
Aan radiotherapie oftewel bestraling kan gedacht worden als de kans op lokaal terugkomen van de tumor groot is. Door te bestralen wordt de kans op terugkeren van de tumor kleiner. Bestraling kan niet bij ons op de praktijk uitgevoerd worden.
Chemotherapie
Chemotherapie valt te overwegen wanneer regionale lymfeklieren betrokken zijn of wanneer de tumor zich op een ongunstige plaats bevindt. Chemotherapie kan niet bij ons op de praktijk uitgevoerd worden.
Medicijnen
Behandeling met Masivet of Palladia. Beide medicijnen kunnen de groei van de tumor remmen.
Symptomatische therapie
Sommige honden kunnen baat hebben bij de behandeling van maagdarmklachten.