Blaasontsteking met onbekende oorzaak bij de kat: Feline Idiopathische Cystitis
Feline betekent kat, idiopathisch betekent onbekende oorzaak en cystitis betekent een blaasontsteking. Uw kat heeft dus een blaasontsteking, maar er is geen oorzaak voor deze ontsteking te vinden.
De symptomen bij FIC zijn vaak precies zoals bij andere oorzaken van blaasontsteking:
- plassen op andere plaatsen dan de kattenbak
- persen op urine
- pijn bij plassen, vaak duidelijk gemaakt door klagelijk miauwen
- vaker kleinere plasjes
- bloed bij urine
Niet alle bovenstaande symptomen hoeven tegelijkertijd aanwezig te zijn. We zien FIC meestal bij katten tussen 1 en 10 jaar oud, zowel bij katers als poezen ongeacht of ze gecastreerd zijn. Bij FIC is er vaak sprake van periodes waarin het optreedt, de klachten verdwijnen vaak na 7-10 dagen.
Diagnose
De diagnose FIC is nooit met 100% zekerheid te stellen, het is een soort uitsluitdiagnose. Dat betekent dat we andere oorzaken van blaasontstekingen moeten proberen uit te sluiten, FIC blijft dan over als verdenking.
Er zijn 3 grote groepen oorzaken voor blaasontstekingen. Ten eerste de lichamelijke oorzaken, ten tweede de gedrag gerelateerde oorzaken en ten derde FIC. De lichamelijke oorzaken kunnen we door onderzoek vaak goed bevestigen en of uitsluiten (zie hieronder). De gedrag gerelateerde oorzaken zijn veel lastiger om uit te sluiten en ook lastiger om het onderscheid te maken met FIC. Op het moment is het nog niet mogelijk FIC door middel van een test te bewijzen.
1. Lichamelijke oorzaken van blaasontstekingen
- Bacteriële infectie
Door middel van urineonderzoek kunnen we beoordelen of er sprake is van een infectie als gevolg van bacteriën. Hiervoor moet steriel urine afgenomen worden, dat doen we door middel van een blaaspunctie (aanprikken van de blaas). De urine zal dan op kweek gezet worden, er wordt dan gekeken of er bacteriën groeien in de urine.
In een gezonde kattenblaas krijgen bacteriën zelden kans om te groeien, er is vaak een ander probleem aanwezig waardoor bacteriën de kans krijgen om te gaan groeien. Dit noemen we een secundaire infectie, de bacterie komt er dan bij.
Bacteriën kunnen makkelijker in verdunde urine groeien dan in goed geconcentreerde urine. Kattenurine is normaal zeer goed geconcentreerd. Urine kan verdund worden als er sprake is van teveel plassen en daardoor teveel drinken. Belangrijke oorzaken hiervoor zijn suikerziekte, schildklierproblemen, leverfalen en nierfalen. We kunnen controleren of de urine voldoende geconcentreerd is door middel van urine onderzoek, we beoordelen dan het soortelijk gewicht van de urine.
Een andere oorzaak waardoor bacteriën in een blaas kunnen gaan groeien, is een afwijking van de blaas of blaaswand. Hieronder verstaan we tumoren, poliepen, littekens, aangeboren afwijkingen, maar ook blaasstenen (door kristallen, zie hieronder). Om de blaas en blaaswand te beoordelen kan bij ons een röntgenfoto of echo gemaakt worden. Soms is ook een cystoscopie (met camera in blaas kijken) noodzakelijk, dit moet door een specialist gedaan worden.
Bacteriën kunnen ook vanuit de nieren in de blaas komen. De meest voorkomende ontsteking in de nieren bij katten is een nierbekkenontsteking. Er is dan niets met de blaas aan de hand, maar vanuit de nieren komen er bacteriën in de urine en dus in de blaas. Deze ontsteking kan wel de symptomen zoals bloed in de urine en pijn bij het plassen geven. Bloedonderzoek en ook de urinekweek kan hier meer duidelijkheid over geven. - Kristallen
Kristallen, ook wel bekend als blaasgruis, zijn een veel voorkomende oorzaak van blaasontstekingen. We kunnen urine controleren op blaasgruis door het onder de microscoop te bekijken. Vaak laten we de urine ook door een laboratorium onderzoeken op kristallen. De meest voorkomende kristallen bij katten zijn struviet kristallen (zie voor verdere uitleg onze folder over blaasgruis). Kristallen in de urine werken als een soort zandkorrels, deze schuren tegen de blaaswand waardoor de wand geïrriteerd en beschadigd kan raken. Hierdoor kan uw kat pijn krijgen bij het plassen en er kan ook bloed bij de urine zitten. We zien regelmatig dat er naast de kristallen ook sprake is van een bacteriële infectie (de kristallen zijn dan de oorzaak en de bacteriën komen erbij).
2. Oorzaken gerelateerd aan gedrag
Een andere oorzaak voor plassen in huis wordt veroorzaakt door het natuurlijke gedrag van de kat. Met name het territoriale gedrag van de kat. Wij mensen zien dit gedrag als een probleem, maar eigenlijk is dit het natuurlijke gedrag van de kat. Door middel van (urine) markeren, ook wel bekend als sproeien, probeert uw kat zijn territorium af te bakenen. Bij sproeien blijft de kat vaak staan om te plassen tegen een verticaal oppervlak, vaak wordt de staart hier snel bij heen en weer bewogen.
Maar helaas kan het markeren ook op een manier gebeuren die op normaal urineren lijkt, ofwel hurken om te plassen op een horizontaal vlak. Er kan ook bloed bij de urine zitten bij het sproeien. En niet alleen intacte katers sproeien, maar ook poezen en gecastreerde katers! En om het nog lastiger te maken gaan sommige katten sproeien door blaasgruis (dus door een lichamelijke oorzaak), ze sproeien dan niet om te markeren maar om de kristallen makkelijker uit te kunnen plassen.
Bij gedragsproblemen is er geen lichamelijke oorzaak voor blaasontsteking te vinden, er is eigenlijk geen sprake van een echte blaasontsteking. Hoe komen we er dan achter of het plassen in huis door territorium markeren komt of door FIC? Er kan dan naar de urine gekeken worden. Bij FIC zijn er vaak wel ontstekingsverschijnselen in de urine aanwezig, bij markeren vaak (maar niet altijd!) niet.
Er moet verder ook gekeken worden naar het gedrag van uw kat. Is hij dominant of zelfs een vechtersbaas? Is er een andere kat die in huis komt? Is hij wel eens betrapt op het plassen in huis? Verder moet er gekeken worden naar de plekken waar geplast wordt. Als dat op territoriaal belangrijke plekken in huis is (voor- en achterdeur, ramen) en/of tegen verticale oppervlaktes is, dan is de kans groter dat het door markeren komt.
Territoriaal markeren kunnen we proberen te onderdrukken met medicijnen.
Tevens kunnen we uw kat helpen zijn geurstof te verspreiden, dan hoeft hij niet meer zo uitgebreid te markeren, het ruikt immers al naar hem. Katten verspreiden hun geur niet alleen door middel van urine, maar ook door middel van krabben en door kopjes geven. Door het ophangen van kattenkrab plankjes bij deuren en in/uitgangen kan uw kat daar krabbelen om het te markeren. We kunnen ook de geur van uw kat op een andere manier verspreiden. Door watjes (eventueel vochtig gemaakt met beetje olie) over de geurklieren te wrijven kunnen we de individuele geurstof van uw kat in het watje concentreren. De geurklieren zitten onder andere vlak boven de ogen, vlak achter de snorharen en bij de staart. Deze watjes kunnen we dan op de plekken hangen/leggen waar uw kat plast, zodat deze plek al naar uw kat ruikt.
Feliway® bevat feromonen, dit is een universele kattengeurstof. Deze is minder specifiek dan de geurstof van de individuele kat. De geurstof heeft een geruststellende werking op katten. Zo kan het de noodzaak om te markeren onderdrukken. U kunt de geurstof van Feliway door middel van een stopcontactverdamper of spray in uw huis verspreiden.
3. Feline Idiopathische Cystitis
Als al bovenstaande onderzoeken en/of medicatie en/of aanpassingen zijn geprobeerd, en de klachten blijven aanhouden, dan komen we tot de diagnose FIC. Bij FIC is er wel sprake van een ontsteking van de blaas, maar er kan geen veroorzaker voor deze ontsteking gevonden worden. Er zullen dus geen bacteriën zijn, geen blaasgruis, geen verminderde concentratie van de urine, geen afwijkingen bij het bloedonderzoek, geen afwijkingen van de blaas en blaaswand. En er zullen geen aanwijzingen zijn voor territoriaal gedrag (of geen reactie zijn op de therapie daarvoor). Maar uw kat heeft nog steeds last van een blaasontsteking!
Hoe ontstaat FIC dan?
Er wordt gedacht dat een belangrijke oorzaak van FIC ligt bij de manier van reageren van het lichaam op stress- en angstsituaties.
Bij stress en angst komen normaal gesproken in bepaalde mate hormonen vrij in het lichaam. Bij katten met FIC wordt er een overmatige respons gezien bij milde (stress) omstandigheden. Er komen dus meer stresshormonen (cortisol) vrij dan bij gezonde katten. Deze hormonen kunnen als er teveel van in het lichaam komen schade aan de blaaswand veroorzaken, de blaaswand kan dan dunner worden en kwetsbaarder. Hierdoor kan zelfs gewone urine pijn en schade in de blaas geven. Zo kan dus de blaasontsteking ontstaan en de klachten hiervan geven.
Het is helaas erg lastig te achterhalen waardoor stress en/of angst bij uw kat ontstaat. Sommige katten kunnen al stress krijgen door een andere kat in de tuin van de buren te zien wandelen. Het is zeker niet zo dat er sprake moet zijn van een angstige zenuwachtige kat. De tekenen van stress kunnen heel subtiel zijn en worden vaak niet opgemerkt. Sommige katten gaan zichzelf veel meer likken door stress, te vergelijken met het nagels bijten van mensen door stress of op je achterhoofd krabbelen.
Therapie
Zoals u zal begrijpen, is FIC een zeer complex ziektebeeld. Dit maakt de aanpak van FIC ook zeer lastig en veelzijdig. Er is geen duidelijk therapie schema, iedere situatie is weer anders en zal ook anders moeten worden aangepakt.
De behandeling van FIC is erop gericht om minder vaak last te hebben van de blaasontstekingen. De kans dat het helemaal niet meer optreedt is beperkt. We moeten ernaar streven om de intensiteit en de frequentie te verminderen. Hieronder zijn een aantal therapie toepassingen.
Omgeving en situatie van kattenbak optimaliseren: de kattenbak moet een paleisje worden!
- Er moeten voldoende kattenbakken zijn, het advies is per kat één kattenbak en dan één extra. Als deze kattenbakken momenteel geen kap hebben, dan is advies wel een kap erop te zetten en andersom. Zo kunt u uitzoeken wat uw kat het prettigst vindt.
- Zet de kattenbakken op een rustige plek met weinig doorloop en afleiding. Probeer ook te voorkomen dat andere huisdieren (zoals andere katten of de hond) uw kat kunnen pesten in de kattenbak. Een bekende manier van pesten is voorkomen dat uw kat de bak weer uitkan, wat natuurlijk enorm veel stress kan geven.
- De kattenbakken moeten regelmatig verschoond worden. Elke dag ontlasting en urine eruit scheppen en een maal per week alles schoonmaken. Gebruik hiervoor geen ammonia of sterk ruikende schoonmaakmiddelen, maar water met biotex.
- Er moet gekozen worden voor een niet-geparfumeerde klontvormende kattengrit. Het is zeker de moeite waard om verschillende soorten grit te proberen en kijken welke uw kat het prettigst vindt. Sommige katten vinden aarde zelfs nog het prettigst.
- Katten kunnen voorkeur hebben voor de hoeveelheid grit in de kattenbak. Sommige katten willen veel grit in hun bak, sommige juist weinig. Ook hierbij adviseren we om te kijken hoeveel grit uw kat het fijnst vindt door verschillende keuze mogelijkheden te geven. Over het algemeen hebben de meeste katten voorkeur voor grit dat het meeste op zand lijkt.
- Zorg voor voldoende eet en drinkbakjes, hiervoor geldt ook één per kat en dan één extra. Zet deze bakjes niet te dicht bij de kattenbakken en wederom op een rustige plek. Indien uw kat altijd op 1 plek in huis plast, dan kunnen we het doel van die plek veranderen door daar etensbakjes neer te zetten. Zo wordt de plek in plaats van een plasplek een etensplek.
We moeten de leefomgeving van uw kat zoveel mogelijk proberen te verrijken, zo kunnen we de overmatige productie van stresshormonen proberen te voorkomen.
- Katten moeten zoveel mogelijk ruimte en plek hebben om te kunnen klimmen, krabben, verstoppen en rusten. Met name hoge plekjes geven uw kat een gevoel van veiligheid. Een krabpaal kan hiervoor uitkomst bieden, het geeft een plek waaraan gekrabbeld mag worden en er kan een hoger plekje gevonden worden. Het krabbelen zal weer helpen met het territoriaal gedrag, aangezien via krabbelen weer een kat-eigen geur wordt afgegeven. De krabpaal moet dan ook in het centrum van het huis gezet worden, waar uw kat het noodzakelijk zal vinden zijn eigen geur te geven. Sommige katten krabbelen graag aan verticale palen (bijvoorbeeld als ze graag aan de bank krabbelen), sommige horizontale planken (als ze liever aan tapijt of traptreden krabbelen).
- We moeten de omgeving van uw kat zo stimulerend mogelijk maken. Dit kunnen we doen door meer speeltjes in de omgeving te brengen, waarbij iedere kat andere speeltjes leuk vindt. Sommige katten zijn vogelvangers en zullen van speeltjes met veren houden of dingen die in de lucht bewegen. Sommige katten zijn meer muizenvangers en zullen speelmuizen leuker vinden. Sommige vinden insecten leuker, daarvoor kunt u een laserpen gebruiken.
- Feliway® bevat synthetische feromonen. Feromonen zijn vetzuren die zeer specifieke informatie lijken over te brengen tussen dieren van dezelfde diersoorten. Het zijn dus synthetische geurstoffen van de kat. Hoewel het exacte werkingsmechanisme nog niet bekend is, blijken feromonen veranderingen in de hersenen op te wekken, waardoor de emotionele status van uw kat wordt gewijzigd. Dit feromoon geeft vermindering van de hoeveelheid angst en stress bij een kat. Tevens kan de drang tot territorium markeren verminderen omdat deze geurstof aangeeft dat het al goed ruikt.
We moeten de blaaswand zoveel mogelijk proberen te ondersteunen en de klachten van ontsteking te beperken.
- Blikvoeding zorgt voor een verhoogde vochtopname en dus ook voor grotere plassen. Door het verhoogde vochtgehalte kunnen potentieel schadelijke componenten in de urine worden verdund en de pijn kan worden verminderd. Wateropname kan ook op andere manieren naast blikvoeding worden verhoogd, namelijk door drinkfonteintjes of regelmatig uit de kraan laten drinken. Zorg er ook voor dat de waterbakjes regelmatig verschoond en ververst worden. Soms zullen we ook adviseren om voeding tegen blaasgruis te geven, ook als er geen sprake is van blaasgruis bij uw kat. Dit is om te voorkomen dat er blaasgruis gaat ontstaan (dus ter preventie), maar tevens wordt door deze voeding de zuurgraad van de urine beïnvloedt, wat voor een beter milieu in de blaas zorgt.
- In sommige gevallen zullen we adviseren om zodra de klachten beginnen, te starten met een pijnstiller/ontstekingsremmer. Dit is met name als er sprake is van veel verwachte schade aan de blaaswand, zoals bijvoorbeeld bij bloed in de urine. Dit bloed is weer een ideale voedingsbodem voor bacteriën. Tevens kan de ontsteking veel pijn veroorzaken en dat willen we zo snel mogelijk voorkomen.
- In sommige gevallen gaan katten erg persen op de urine. Dit geeft dan ook weer pijnklachten en beschadigingen. Om dit te voorkomen kunnen we een ontspanner geven. Dit is dus per kat verschillend en dus ook alleen op advies van ons!
Schoonmaken van de urine in huis
Als uw kat ergens in huis heeft geplast, maak het dan op de volgende manier schoon. Eerst met een oplossing van Biotex groen de plek goed schoonmaken en droogmaken. Vervolgens nogmaals met Biotex schoonmaken en droogmaken. Hierna moet u door middel van een plantenspuit alcohol op de plek verstuiven (dit is bij de drogist verkrijgbaar). Dit moet aan de lucht drogen en vervolgens herhaald worden. Op deze manier wordt de geur van de urine zo goed mogelijk verwijderd.
Spoedgevallen bij elke vorm van blaasontsteking
Onafhankelijk van de oorzaak van de blaasontsteking hebben katers met een blaasontsteking kans op het verstoppen van de plasbuis, dus ook als het door FIC komt. Door deze verstopping is er geen passage mogelijk van urine door de plasbuis, kortom hij kan niet meer plassen. Dit is een spoedgeval waarvoor u direct naar een dierenarts toe moet. Als deze situatie langdurig bestaat, dan kan er nierbeschadiging ontstaan maar ook de blaas kan zo vol raken dat hij knapt. Dit kan tot permanente nierschade maar ook tot de dood leiden. We zien deze verstoppingen meestal door ophopingen van kristallen, maar ook ophopingen van ontstekingsmateriaal (puspropjes) kunnen het veroorzaken.
Belangrijk is om te onthouden dat zodra uw kater gaat persen op urine, dat er dan ook echt urine uitkomt, al zijn het iedere keer maar druppels. Als u twijfelt of uw kater goed kan plassen, neem dan altijd contact op met een dierenarts.